تعویض مفصل زانو

آیا دچار آسیب در قسمت زانو شده اید ؟ آیا به دنبال تعویض مفصل زانو خود هستید ؟ آیا اطلاعات لازم در رابطه با این عمل جراحی ندارید ؟ با ادامه مطلب همراه باشید تا به تمام سوالات خود پاسخ دهید .

ممکن است به دلایل مختلفی زانو دچار آسیب شود این آسیب ها منجر به ساییدگی در غضروف می شوند . این ساییدگی در غضروف ها معمولا موجب آرتروز زانو و یا التهاب مزمن در مفصل می شوند .

در اثر بروز این مشکل، بیمار در هنگام حرکت دچار مشکل می گردد . این شرایط گاهی به قدری حاد می باشد که بیمار نمی تواند زانوی خود را حرکت دهد . بنابراین برای درمان این مشکل نیاز به تعویض مفصل زانو می باشد . البته قبل از انجام جراحی روش های غیر جراحی برای بیمار انجام می شود .

 جراحی تعویض مفصل زانو چیست

در تعویض مفصل زانو – که به آن آرتروپلاستی (Arthroplasty) نیز می گویند – مفصل زانوی آسیب دیده با مفصل مصنوعی یا پروتز جایگزین می شود. این جراحی شامل جدا کردن استخوان و غضروف آسیب دیده از اتخوان ران، استخوان تیبیا (درشت نی) و کشکک زانو و جایگزینی آن با مفصل مصنوعی یا همان پروتز است. پروتز به کار رفته در این عمل از آلیاژهای فلزی، پلاستیکی و پلیمری های گرید ساخته شده است که همان عملکرد زانو را انجام میدهد.

جراحی تعویض مفصل زانو در طی دو ساعت انجام میشود اما ریکاوری و توانبخشی آن چند ماه زمان می برد. پزشک فوق تخصص زانو پیش از انتخاب روش تعویض مفصل زانو درجه حرکت، پایداری و قدرت زانوی شما را بررسی کرده و نیز به نکاتی مانند سن، وزن، میزان فعالیت و وضعیت عمومی بدن بیمار نیز توجه می کند.

 

این جراحی برای چه انجام می شود؟

بعضی بیماری ها نظیر آرتریت زانو یا ساییدگی زانو موجب درد شدیدی در زانو می شوند و فرد را ناچار به انجام عمل تعویض مفصل زانو می کنند ولی پزشکان معمولا قبل از انجام جراحی به بیماران خود توصیه هایی در رابطه با کاهش وزن و تغذیه مناسب و ورزش می کنند. همچنین بیمار می تواند داروهای ضدالتهابی و تسکین دهنده نیز مصرف کند ولی این داروها نیز پس از مدتی تاثیر خود را از دست داده و فرد دچار یک درد مزمن و مستمر در زانوی خود میشود که حتی کارهای ساده مانند بالا رفتن از پله و راه رفتن را نیز برای او دشوار می کند. درد ممکن است حتی در زمان نشستن و خوابیدن فرد هم وجود داشته باشد و باعث شود بیمار برای بازگشت به زندگی عادی خود به ناچار به انجام این جراحی روی آورد.

هدف اصلی از انجام این عمل از بین بردن درد ناشی از ساییدگی و آرتروز زانو و رماتیسم مفصلی و ایجاد دامنه حرکتی مطلوب و همچنین اصلاح تغییر شکل به وجود آمده در زانو است.

چه زمانی پزشک تعویض مفصل را پیشنهاد می کند؟

معمولا پزشکان زمانی جراحی تعویض مفصل زانو را توصیه میکنند که روش هایی مانند کاهش وزن، مصرف دارو، انجام فیزیوتراپی و استفاده از وسایل کمکی مانند عصا یا بریس زانو (زانو بند طبی) پاسخگوی مشکل بیمار نباشد. عواملی مانند میزان درد زانو و تاثیر آن روی فعالیت های روزانه فرد نظیر پیاده روی یا بالا رفتن از پله ها، تغییر شکل زانو، سن و وضعیت عمومی بدن بیمار از دلایل اصلی انتخاب تعویض مفصل زانو توسط پزشک متخصص است.

 آناتومی مفصل زانو

زانو بزرگترین مفصل بدن است که هم حرکت لولایی به شکل خم و راست شدن دارد و هم می تواند تا حدودی حرکات چرخشی انجام دهد.زانو از استخوان فمور ران، درشت نی، کشکک، رباط ها و تاندون ها تشکیل شده است. غضروفی که بین استخوان ها ها قرار دارد موجب می شود که آنها به راحتی حرکت کند . مفصل زانو به دلیل تحمل نیروی زیادی که به آن وارد میشود  بیشتر از مفاصل دیگر در معرض آسیب قرار دارد. نیرویی که هنگام راه رفتن به زانو وارد میشود 1.5 برابر وزن بدن است. این مقدار هنگام بالا رفتن از پله ها به 3-4 برابر و هنگام نشستن به 8 برابر وزن بدن افزایش پیدا میکند.

دلایل مهم تخریب زانو و نیاز به تعویض مفصل

ساییدگی در غضروف زانو ها دلایل زیادی دارد . در ادامه به معرفی برخی از این موارد اشاره خواهیم نمود .

افزایش سن

یکی از مهم ترین دلایل ابتلا به ساییدگی در غضروف زانو ها ، افزایش سن می باشد . با افزایش سن ، طول عمر در مفصل ها نیز کاهش می یابد و در نتیجه موجب آسیب رساندن به استخوان مفصل می شود . همچنین با مرور زمان درد افزایش می یابد و متخصص ارتوپدی برای کاهش درد بیمار نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو می باشد .

آرتروز یا استئوآرتریت

یکی دیگر از دلایل شایع، نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو برای درمان بیماری آرتروز زانو می باشد. این بیماری اغلب در افراد بالای 40 سال رخ می دهد .

روماتیسم

در بیماری روماتیسم نوارسینوال که در اطراف مفصل ها قرار دارد ضخیم می شوند . این ضخیم شدن باعث می شود که غضروف ها دچار آسیب گردند و هرچه میزان این بیماری بیشتر باشد در نهایت آسیب وارد شده بیشتر می باشد .

افزایش وزن

هرچه وزن افراد بالا برود فشار به روی قسمت زانو مخصوصا در هنگام نشستن زیاد می شود . در نتیجه مفصل زانو دچار آسیب شده و گاهی برای درمان این مشکل علاوه بر کاهش وزن نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو می باشد .

شرایط سنی مناسب برای جراحی

جهت انجام جراحی تعویض مفصل زانو محدودیت سنی و وزنی وجود ندارد و بستگی به میزان درد بیمار و وضعیت بدنی و میزان توانایی او دارد. معمولا بیمارانی که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می دهند افراد بین 50 تا 80 سال هستند.با این وجود این جراحی در تمام گروه های سنی انجام شده است.

انواع مختلف جراحی تعویض مفصل زانو

جراح متخصص ارتوپد زانو زمانی اقدام به تعویض مفصل زانو میکند که بیمار درد دارد و یا استخوان های او روی هم ساییده شده باشند.همچنین سن بیمار باید بالای 60 سال باشد که در اغلب موارد نیز زانو دچار انحراف شده و به شکل پرانتزی یا ضربدری در آمده است.

•  جراحی تعویض کامل مفصل زانو
• جراحی تعویض جزئی مفصل زانو
• جراحی تعویض کاسه زانو ( آرتروپلاستی پاتلوفومورال )
• جراحی اصلاحی مفصل زانو

روش های مختلفی جهت جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد که پزشک متخصص و جراح ارتوپد در انتخاب مناسب ترین گزینه به بیمار کمک خواهند کرد.

 

 

 

تعویض کامل مفصل زانو

عمل های جراحی تعویض کامل مفصل زانو اغلب شامل تعویض مفصلی سطحی انتهای استخوان ران (فمور) و مفصل سطحی بالای استخوان ساق پا (درشت نی) است. همچنین تعویض کامل مفصل زانو ممکن است شامل تعویض سطح زیر کاسه زانو (استخوان کشکک) با یک پروتز صاف پلاستیکی باشد.بعضی از پزشکان ترجیح می دهند که تا حد امکان کشکک طبیعی زانو را حفظ کنند و این تصمیم در طول جراحی باید گرفته شود.

تعویض یکپارچه (جزئی) مفصل زانو

اگر فقط یک سمت زانوی شما تحت تاثیر بیماری آرتروز قرار دارد پزشک معمولا برای آن قسمت تعویض جزئی مفصل زانو را پیشنهاد میکند. زانو از سه بخش میانی، جانبی و کاسه زانو تشکیل شده است. اگر آرتروز فقط یک سمت زانو را تحت تاثیر قرار داده باشد امکان تعویض زانو برای آن قسمت وجود دارد و به دلیل تداخل کمتری که با زانو دارد بهبودی سریع تری حاصل می شود و همچنین به علت برش کوچکتری که روی زانو انجام می شود زمان بهبودی را سرعت می بخشد. اما باید توجه داشت که تعویض جزئی مفصل زانو برای تمام افراد مناسب نیست. زیرا فرد باید دارای رباط های سالمی باشد که این موضوع گاهی در حین جراحی معلوم می گردد.

تعویض جزئی مفصل زانو در هر سنی قابل انجام است و در افراد جوان تر امکان حفظ استخوان بیشتر از افراد مسن است.در سالمندان این انجام این جراحی بستگی به نوع آرتروز دارد.

 

تعویض کاسه زانو ( آرتروپلاستی پاتلوفومورال )

تعویض کاسه زانو عبارتست از تعویض سطح زیرین کاسه زانو و گودی زانو زیرا تنها قسمت هایی که توسط آرتروز تحت تاثیر قرار می گیرد کاسه و گودی زانو است. این روش جراحی نسبت به تعویض کامل مفصل زانو با شکست بیشتری روبرو است و به همین دلیل اغلب پزشکان تعویض کامل مفصل زانو را پیشنهاد میکنند.زیرا نتایج دقیق تر و قابل پیش بینی تری دارد.

جراحی اصلاحی مفصل زانو

این نوع جراحی زمانی انجام میشود که فرد یک تعویض دوم یا سوم را در یک زانوی خود نیاز داشته باشد و یا مبتلا به آرتروز شدید باشد.

برخی افراد نیز به دلایل زیر به نوع پیچیده تری از تعویض مفصل زانو احتیاج دارند :

• از بین رفتن استخوان اصلی به دلیل  ابتلا به  آرتروز یا شکستگی استخوان
• بد شکل شدن زانو
• تضعیف رباط های اصلی زانو

در این نوع تعویض مفصل زانو معمولا میله بلند تری کار گذاشته میشود و به زانو این اجازه را میدهد که در حفره استخوان ثابت بماند و قطعات اضافی فلزی یا پلاستیکی ممکن است جهت پر کردن محل استخوان های برداشته شده یا آسیب دیده مورد استفاده قرار گیرد.

نکات مهم قبل از تعویض مفصل زانو

• کشیدن سیگار 2 هفته قبل از جراحی تعویض مفصل زانو ممنوع می باشد .
• از مصرف الکل چند هفته قبل از جراحی خودداری شود .
• در صورت مصرف دارو های خاص با پزشک مشورت نمایید . زیرا ممکن است باعث خونریزی بعد از جراحی و یا سایر مشکلات شوند بنابراین نیاز می باشد که با توجه به دستور پزشک مصرف دارو را قطع کرده و یا با داروی دیگر جایگزین شود .
• بیمار  8 ساعت قبل از جراحی تعویض مفصل زانو نباید چیزی میل کرده باشد .
• از مصرف مسکن چند روز قبل از جراحی پرهیز کنید  .

چگونگی انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو

در جراحی تعویض مفصل زانو دو نوع روش بیهوشی وجود دارد :

1. بیهوشی عمومی که با تزریق داروی بیهوشی به بیمار ، بیمار به خواب میرود.
2. بیهوشی موضعی که در این روش پای فرد یا پایین تا کمر با اپیدورال یا از باسن تا کمر با بلوک عصب سیاتیک بی حس می گردد.

نوع بیهوشی با توجه به وضعیت بیمار توسط متخصص بیهوشی و پزشک جراح تشخیص داده میشود. در جراحی تعویض مفصل زانو بخشی از استخوان و غضروف پایین ترین قسمت استخوان ران و بالاترین قسمت استخوان ساق و بخش پشت استخوان کشکک خارج شده و یک مفصل مصنوعی که قسمتی از آن فلزی و قسمت دیگر آن پلاستیکی است جایگزین آن می شود. منیسک و برخی از لیگامان های زانو نیز خارج می شوند.قسمت های فلزی مفصل مصنوعی با استفاده از ماده ای با عنوان سیمان استخوانی به استخوان های باقیمانده ران و ساق و کشکک متصل می شوند.البته نوعی از مفاصل مصنوعی بدون سیمان هم وجود دارد.

در جراحی تعویض مفصل زانو پزشک متخصص در ابتدا یک شکاف پوستی در جلوی مفصل زانو ایجاد کرده و بعد از کنار زدن پوست و بافت های زیر پوستی استخوان کشکک را نیز کنار زده تا استخوان های ران و درشت نی نمایان شوند.

پزشک در آغاز کار با استفاده از اره برقی مخصوص در قسمت پایینی استخوان ران برش هایی را ایجاد میکند که در نتیجه این عمل غضروف های مفصلی این ناحیه کاملا برداشته شده و بخش انتهای پایینی استخوان ران آماده دریافت مفصل مصنوعی می شود. در این مرحله پزشک یک قطعه فلزی را با استفاده از سیمان استخوانی به ناحیه برش داده شده می چسباند. در بخش بالایی استخوان درشت نی هم به همین ترتیب عمل میشود.

پزشک برشی در بالای استخوان می دهد و قطعه فلزی مفصل مصنوعی را با استفاده از سیمان استخوانی به بالای استخوان درشت نی می چسباند و در پایان زانوی جدید را محکم میکند.وقتی مفصل مصنوعی به خوبی سر جای خود قرار بگیرد و تمام عضله ها و رباط های آن به نحو احسن کار کند پزشک برش را بخیه می زند و پس از اتمام جراحی بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود و معمولا پس از یک تا سه ساعت به بخش عمومی انتقال می یابد.